การ
ออกกำลังกายเป็นสิ่งที่อย่างยิ่ง ถ้าเราไม่ออกกำลังหรือออกกำลังไม่พอ
ร่างกายก็จะมีความก็ผิดปกติหย่อนสมรรถภาพ บางครั้งถึงกับเป็นโรค
ผู้ที่เป็นโรคเพราะเหตุดังนี้ หากได้ออกกำลังก็หายได้ ดังนั้น
จึงเปรียบการออกกำลังว่าเป็นอาหารก็ได้ เป็นยาก็ได้ การออกกำลังในที่นี้
หมายความถึงการให้กล้ามเนื้อทำงานเพื่อประโยชน์ต่างๆ เช่น การประกอบอาชีพ
การทำงานอดิเรก หรือแม้การเล่นสนุก
อีกคำหนึ่งที่มีความหมายเกี่ยวข้องกันคือ "กีฬา"
หมายความถึงการออกกำลังที่เป็นการเล่นอย่างมีระเบียบหรือกฎเกณฑ์ เช่น
แบดมินตัน ฟุตบอล รวมทั้งไม้หึ่งหรือตี่จับด้วย
การกระโดดโลดเต้นไปตามเรื่องไม่ควรจะเรียกว่ากีฬา เป็นแต่เพียงการเล่น
โดยเหตุผลทำนองเดียวกับการตักน้ำรดต้นไม้ก็ไม่ใช่กีฬา
แต่ถ้ามีการแข่งขันตักน้ำใส่ตุ่ม ก็นับว่าเป็นกีฬาได้
เพราะจะมีกฎเกณฑ์และกำหนดเวลา ปัจจุบันนี้นิยมใช้คำว่า "กีฬา"
สำหรับการใช้กำลังกายเพื่อประโยชน์อื่นๆ นอกจากงานอาชีพหรืองานประจำวัน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งใช้สำหรับการออกกำลังกายเพื่อประโยชน์เกี่ยว
กับการบริหารกาย การเล่นสนุก และการแข่งขัน
ชื่อของบทความนี้เป็นตัวอย่างหนึ่งของการใช้คำ "กีฬา"
ตามความหมายในปัจจุบัน
ประเภทของกีฬา
กีฬา ตามความหมายปัจจุบัน
อาจแบ่งตามจุดประสงค์ได้เป็นสองประเภท คือ
กีฬาเพื่อแข่งขันกับกีฬาเพื่อสุขภาพ ในประเภทแรกนั้น
ผู้เล่นจำต้องฝึกซ้อมอย่างหนักเต็มที่เพื่อจะเอาชนะคู่ต่อสู้
แต่ในประเภทหลังคือ กีฬาเพื่อสุขภาพนั้นไม่มีความจำเป็นต้องซ้อมหนัก
การปฏิบัติหรือฝึกซ้อมกระทำเพียงให้ได้ผลที่ต้องการเท่านั้น
ผลที่ว่านี้อาจมีได้หลายอย่าง ดังต่อไปนี้ เครื่องออกกำลังกาย
- เพื่อรักษาสภาพของร่างกายไว้ ไม่ให้เสื่อมโทรม เรียกว่า กีฬาอนุรักษ์
- เพื่อแก้ไขสภาพที่เสื่อมโทรมให้กลับเป็นปกติ เรียกว่า กีฬาแก้ไข
- เพื่อป้องกันการเกิดโรคบางอย่าง เรียกว่า กีฬาป้องกัน
- เพื่อรักษาโรคบางโรค เรียกว่า กีฬาบำบัด
- เพื่อช่วยให้ร่างกายที่เจ็บป่วยกลับ
เป็นปกติ เรียกว่า
กีฬาฟื้นสภาพการกีฬาบำบัดและการกีฬาฟื้นสภาพเป็นเรื่องของแพทย์โดยเฉพาะ
ดังนั้น จะไม่กล่าวถึงในที่นี้ส่วนกีฬาอนุรักษ์ กีฬาแก้ไข
และกีฬาป้องกันนั้น ให้ผลที่สัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง
ดังนั้นจะบรรยายร่วมกันไป
กีฬาเพื่อสุขภาพ
ปฏิกิริยาและการปรับตัวของร่างกายต่อการออกกำลัง
การออกกำลังทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
หลายอย่างในร่างกาย เรียกว่า "ปฏิกิริยา" ซึ่งมีลักษณะและ
ความรุนแรงต่างไปตามความหนักหน่วงของการออกกำลัง เมื่อเลิกออกกำลัง
ปฏิกิริยาก็จะหายไป ถ้าออกกำลังซ้ำบ่อยๆ จะเกิด "การปรับตัว"
ขึ้นในร่างกายทำให้สมรรถภาพเพิ่มขึ้นและปฏิกิริยามีความรุนแรงน้อยลง
แม้จะออกกำลังหนักเท่าเดิม ตัวอย่างเช่น ในการวิ่งเหยาะ
ผู้ที่วิ่งเป็นครั้งแรกอาจวิ่งได้เพียง 500 เมตรก็เหนื่อย มีอาการหายใจหอบ
หัวใจเต้นเร็ว ปวดเมื่อยขา ฯลฯ จนในที่สุดต้องหยุด
อาการที่กล่าวนี้เป็นปฏิกิริยาซึ่งเกิดตั้งแต่เริ่มวิ่ง
และเพิ่มความรุนแรงขึ้นไปตามปริมาณของการออกกำลัง
จนทำต่อไปไม่ไหวถ้าออกกำลังเช่นที่กล่าวนี้บ่อยๆ
โดยไม่ทิ้งระยะนานนักจะพบว่าการวิ่งระยะเท่าเดิม (500 เมตร)
ทำให้เหนื่อยน้อยลงตามลำดับ จนในที่สุดอาจวิ่งไกลออกไปถึง 800 หรือ 900
เมตร นี้คือผลของการปรับตัว
ปฏิกิริยาต่อการออกกำลังกายเกิดขึ้นในหลาย ส่วนและมีลักษณะต่างๆ กัน จะกล่าวถึงเฉพาะที่สำคัญๆ
1. กล้ามเนื้อ
การออกกำลังทุกครั้งต้องอาศัยกล้ามเนื้อหดตัวดึงกระดูกซึ่งประกอบเป็นแขนขา
และส่วนอื่นที่เกี่ยวข้อง อาจมีการเคลื่อนไหวของส่วนนั้นๆ เรียกว่า
การออกกำลังแบบเคลื่อนไหว (isotonic) หรือไม่มีก็ได้เรียกว่า
การออกกำลังแบบเกร็งกล้าม (isometric)
การหดตัวของกล้ามเนื้อเกิดขึ้นโดยมีการเปลี่ยนแปลงทางเคมีในกล้ามเนื้อนั้น
เอง คือ สารชื่ออะดีโนซีนไทรฟอสเฟต (adenosine triphospate)
สลายตัวเป็นอะดีโนซีนไดฟอสเฟต (adenosine diphosphate)
หลังจากกล้ามเนื้อหดตัวแล้วมีการกลับสังเคราะห์อะดีโนซีนไทรฟอสเฟตขึ้นใหม่
โดยขบวนการที่สลับซับซ้อนซึ่งรวมการ "เผา" (ออกซิไดซ์) กลูโคส
เพื่อให้เกิดพลังงานสำหรับการสังเคราะห์สารที่เกี่ยวข้อง
กล้ามเนื้อมีกลูโคสสะสมไว้ในปริมาณจำกัด ดังนั้น
หากหดตัวติดต่อไปเป็นเวลานาน ก็จำต้องได้รับมาเพิ่มเติม
เลือดนำกลูโคสมาจากตับซึ่งมีไกลโคเจน เก็บไว้เพื่อแปรเป็น
กลูโคสเมื่อมีความต้องการ เมื่อกล้ามเนื้อหดตัว
หลอดเลือดภายในนั้นจะขยายให้เลือดไหลมากขึ้น
นำกลูโคสและออกซิเจนมาส่งเพิ่มขึ้น และนำคาร์บอนไดออกไซด์ และกรดต่างๆ
ตลอดจนความร้อนที่เกิดขึ้นนำไปปล่อยที่ปอด ที่ไต และที่ผิวหนังตามลำดับ
ที่กล่าวมานี้เป็นปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นในกล้ามเนื้อ
หากกล้ามเนื้อถูกใช้ให้ทำงานหนักบ่อยๆ
ก็จะปรับตัวโดยเพิ่มขนาด (บางครั้งไม่เพิ่มจำนวนด้วย)ของเส้นใยในตัวมัน
ทำให้มีขนาดใหญ่ขึ้นและแข็งแรงมากขึ้น ดังที่ทราบกันโดยทั่วไป
ถ้าหากในการออกกำลังครั้งหนึ่งๆ กล้ามเนื้อต้องทำงานซ้ำติดต่อไปเป็นเวลานาน
ก็จะมีการปรับตัวในด้านความอดทนอีกด้วย
2. หัวใจและหลอดเลือด
เมื่อมีการออกกำลัง
หัวใจจะได้รับการกระตุ้นทางระบบประสาทให้เต้นเร็วและแรงขึ้น
สูบฉีดเลือดได้ปริมาณมากขึ้น หากต้องทำการเช่นนี้บ่อยๆ
หัวใจก็จะปรับตัวโดยเพิ่มขนาดของเส้นใย (แบบเดียวกับกล้ามเนื้อแขนขา)
ทำให้ผนังห้องหัวใจหนา
มีแรงสูบฉีดและกำลังสำรองมากขึ้นขณะเดียวกันหลอดเลือดแดงซึ่งรับเลือดไปจาก
หัวใจต้องรับเลือดในปริมาณเพิ่มขึ้นทุกครั้งที่หัวใจเต้น
เท่ากับถูกบังคับให้ออกกำลัง
ทำให้มีความยืดหยุ่นดีและเกิดอาการแข็งกระด้างน้อยลง
ทั้งสองประการนี้ทำให้เลือดไหลได้สะดวกและความดันเลือดไม่ขึ้นสูงมาก
3. ปอดและการหายใจ ในการหายใจตามปกติ
"ศูนย์หายใจ" ซึ่งอยู่ในส่วน "ท้ายสมอง " (medulla oblongata)
สั่งการให้กล้ามเนื้อซี่โครงและกะบังลมหดตัว ทำให้ทรวงอกขยาย
อากาศภายนอกดันผ่านจมูกหลอดลมคอ และหลอดลมปอดเข้าไปในถุงลม
เป็นโอกาสให้ออกซิเจนในอากาศผ่านเข้าไปในเลือดในผนังของถุงลม
ทำให้คาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดผ่านสวนทางมาสู่อากาศในถุงลม
นั่นคือการหายใจเข้า เมื่ออากาศตันถุงลมพองถึงขนาด ศูนย์หายใจจะหยุดทำงาน
กล้ามเนื้อซี่โครงและกะบังลมหย่อนตัวทรวงอกยุบ
บีบอากาศออกมาจากถุงลมสู่ภายนอกนั้นคือการหายใจออก
เมื่อออกกำลังศูนย์หายใจจะได้รับการกระตุ้นแรงกว่าปกติ การหายใจเข้าแรง
เร็วหรือลึก หรือทั้งสองอย่างมากกว่าธรรมดา การหายใจออกก็เปลี่ยนตามไปด้วย
ยิ่งออกกำลังหนักเท่าไร การหายใจก็เพิ่มปริมาณมากขึ้นเท่านั้น
จนกระทั่งถึงขีดที่เรียกว่า "หายใจหอบ" ซึ่งแสดงถึงความเหนื่อย
หากออกแรงหนักขึ้นๆ อาการหอบเพิ่มมากขึ้นๆ
จนกระทั่งถึงขั้นที่ศูนย์หายใจทำการเพิ่มต่อไปไม่ไหว
การออกกำลังก็ต้องหยุดลง ถ้าหากมีการออกกำลังหนักเสมอๆ
กล้ามเนื้อหายใจจะเพิ่มความแข็งแรงและอดทนขึ้น
พร้อมกับศูนย์หายใจอดทนต่อการกระตุ้นมากขึ้น
ทั้งสองอย่างนี้ช่วยให้สามารถหายใจหอบได้มากและนานขึ้น
ข้อนี้เป็นส่วนหนึ่งของการปรับตัวซึ่งช่วยให้สามารถทำการได้ด้วยความอดทนมาก
ขึ้น
4. ระบบประสาท
การออกกำลังเกิดขึ้นเพราะสมองสั่งให้กล้ามเนื้อหดตัว
เมื่อกล้ามเนื้อทำงานไปเรื่อยๆ จะมีการเปลี่ยนแปลงทางประสาทและเคมีย้อนไป
"กด" ศูนย์สั่งการในสมองมากขึ้นๆ
โดยลำดับในที่สุดเมื่อออกกำลังกายเหนื่อยถึงขีดหนึ่ง
(ซึ่งขึ้นอยู่กับความเคยชินต่อการออกกำลัง)
ศูนย์สั่งการก็ถูกกดจนต้องหยุดทำงานคือ ถึงระยะ
"เหนื่อยจนหมดแรง"(ซึ่งที่จริง "แรง" ยังมีแต่สมองไม่สั่งการ)
ถ้าออกกำลังเสมอๆ
ศูนย์สั่งการจะปรับตัวโดยมีความอดทนต่อการกดมากขึ้น
ทำให้สามารถทำงานได้นานออกไปกว่าเคย
และการออกกำลังกายดำเนินไปด้วยความอดทนมากขึ้น
ในร่างกายยังมีระบบประสาทอีกระบบหนึ่ง
ซึ่งไม่อยู่ในบังคับของจิตใจ เรียกว่า
ระบบประสาทเสรีซึ่งทำการโดยอิสระเพื่อช่วยเหลืออวัยวะต่างๆ
โดยเฉพาะในการปรับการงานให้เหมาะสมกับเหตุการณ์และความต้องการของส่วนต่างๆ
ในร่างกาย เช่น บังคับให้หัวใจเต้นเร็วหรือช้า
ให้หลอดเลือดและหลอดลมภายในปอดขยายหรือบีบ
ให้เหงื่อหลั่งมากหรือน้อยเป็นต้น การออกกำลังทุกครั้งเป็นการกระตุ้น และ
"การฝึก" ประสาทเสรี เมื่อทำการออกกำลังบ่อยๆ ก็มีการกระตุ้นบ่อยๆ
เร่งให้ระบบประสาทเสรีปรับตัวให้ทำงานได้ว่องไวและมีประสิทธิภาพสูงขึ้น
5. ระบบและส่วนอื่นๆ
การออกกำลังอย่างค่อนข้างหนักและอย่างหนัก
ย่อมทำให้เกิดปฏิกิริยาอย่างมากในร่างกาย นอกจากที่กล่าวมาแล้วข้างต้น
ยังมีที่ควรทราบอีกดังต่อไปนี้
- กระดูกที่ถูกกล้ามเนื้อดึงจะมีผิวหนาและแข็งแรงขึ้นในเด็ก กระดูกบางชิ้นจะยาวขึ้นด้วย ทำให้ร่างกายสูงใหญ
- เลือดจะมีสีเม็ดเลือด (เฮโมโกลบิน) และจำนวนเม็ดเลือดแดงมากขึ้น ปริมาตรเลือดสำรองที่เก็บไว้ในม้ามและที่อื่นๆ จะมากขึ้น
- ต่อมน้ำเลี้ยงภายในที่หลั่งฮอร์โมน
บางอย่าง เช่น ต่อมหมวกไต ต่อมใต้สมอง (พิทูอิทารี)
ถูกกระตุ้นให้หลั่งมากขึ้น ทำให้เกิดผลเสมือนฉีดฮอร์โมนนั้นๆ เข้าในร่างกาย
- มีการสะสมสารเคมีบางอย่างไว้สำหรับใช้
ระหว่างการออกกำลัง เช่น กลูโคส เก็บไว้ที่ตับและกล้ามเนื้อ
อะดีโนซีนไทรฟอสเฟต เก็บไว้ที่กล้ามเนื้อ วิตามินซี เก็บไว้ในต่อมหมวกไต
เป็นต้น
- ระบบควบคุมอุณหภูมิกายจะมีประสิทธิภาพ
สูงขึ้น สามารถกำจัดความร้อนที่เกิดจากการทำงานออกไปได้รวดเร็ว
ร่างกายร้อนช้าลง ช่วยให้สามารถออกกำลังด้วยความอดทนมากขึ้น
การออกกำลังกายที่พอเหมาะ น้อยไป และมากไป
ถ้าเรากินอาหารน้อยไปเราก็หิว
ถ้ากินมากไปก็ท้องอืด ต้องกินพอดีๆ จึงจะสบาย การออกกำลังก็เช่นเดียวกัน
ถ้าทำน้อยไปก็ไม่ได้ผล ทำมากไปก็มีโทษ
ต้องทำให้พอเหมาะจึงจะได้ประโยชน์ที่ต้องการดังนั้น
จึงควรทราบว่าเมื่อไรออกกำลังพอแล้ว ต่อไปนี้ เป็นวิธีง่ายๆ
สำหรับใช้กับตัวเองหรือแนะนำผู้อื่นในเวลาออกกำลัง
1. อาการเมื่อย
เหมาะสำหรับใช้กับกายบริหาร
กำหนดดูว่าส่วนที่กำลังใช้อยู่นั้นเริ่มมีอาการเมื่อยเมื่อใด (ตัวอย่างเช่น
เริ่มเมื่อยเมื่อ "ชกลม" ได้ 10 ครั้ง) ลองทำต่อไปอีกประมาณ 1 ใน 4 หรือ 1
ใน 5 ของที่ทำแล้ว จึงหยุด
สังเกตว่าอาการเมื่อยที่เกิดแต่ต้นนั้นจะคงอยู่ต่อไปอีกนานสักเท่าใด
ถ้าหายไปในเวลาสองสามชั่วโมง แสดงว่าที่ทำแล้วยังไม่พอ ควรจะเพิ่มได้อีก
ถ้าหายภายใน 24 ชั่วโมง แสดงว่าพอเหมาะแล้ว ถ้ายังเมื่อยอยู่เกิน 36
ชั่วโมง แสดงว่าที่ทำนั้นมากเกินควร ครั้งต่อไป ต้องลดลง
วิธีนี้เหมาะสำหรับผู้ที่เริ่มออกกำลัง จะได้ทราบความสามารถของตัว
เมื่อกำหนดได้แล้วก็ออกกำลังไปตามนั้น
ภายในระยะหนึ่งจะสังเกตว่าเมื่อยน้อยลง
หรือไม่เมื่อยเลยนี้แปลว่าร่างกายมีสมรรถภาพสูงขึ้นแล้ว
ถ้าต้องการให้เพิ่มขึ้นอีกก็ต้องออกกำลังให้มากขึ้น โดยลองสังเกต
เช่นในครั้งแรก ทำเป็นขั้นๆ ไปเช่นนี้จนได้ผลที่ต้องการ
ข้อพึงจำคือหากออกกำลังเป็นประจำจน
สมรรถภาพสูงขึ้นแล้ว ถ้าเว้นว่างไปเสีย สมรรถภาพจะลดลง
ภายในหนึ่งสัปดาห์สมรรถภาพที่สูงขึ้นจะกลับลดลงไปประมาณร้อยละ ๓๐
และหมดสิ้นไปภายในสามสัปดาห์
ข้อนี้จะต้องระลึกถึงเมื่อกลับเริ่มออกกำลังใหม่
จะออกมากหรือหนักเท่าที่เคยไม่ได้ แต่ต้องลดน้อยลงตามส่วน แล้วค่อยๆ
เพิ่มขึ้นใหม่ด้วยความระมัดระวัง เพื่อป้องกันผลร้ายของการออกกำลังเกิน
เช่นที่เคยเกิดขึ้นกับนักกีฬาเก่งๆ ที่เว้นว่างกายฝึกซ้อมไปนาน
เมื่อกลับมาเล่นใหม่ก็เล่นเต็มที่เหมือนเคยลืมนึกถึงความเสื่อมที่ได้เกิด
ขึ้นในระหว่างที่ไม่ได้เล่นผลร้ายอาจมีตั้งแต่การบาดเจ็บน้อยหรือมากไปจนถึง
กับอันตรายหนัก
2. อาการเหนื่อย
วิธีนี้เหมาะสำหรับการออกกำลังประเภทอดทน เช่น วิ่งเหยาะ (วิ่งช้าๆ
เพื่อให้ได้ระยะทางมาก)
สังเกตว่าวิ่งไปได้ระยะไกลหรือระยะเวลาประมาณเท่าใดจึงเริ่มมีอาการหอบ
ปานกลางจะประมาณจากความรู้สึกว่าเหนื่อยค่อนข้างมากก็ได้หรือจะนับจำนวน
ครั้งที่หายใจใน 1 นาทีก็ได้
สำหรับวิธีหลังนี้ต้องนับไว้ก่อนว่าเวลาอยู่เฉยๆ หายใจนาทีละกี่ครั้ง
(หายใจเข้า 1 ที หายใจออก 1 ที นับเป็น 1 ครั้ง) สมมติว่า 20 ครั้ง
เมื่อออกกำลังไปจนรู้สึกเหนื่อยค่อนข้างมากก็ลองนับดูใหม่
ถ้าการหายใจเพิ่มขึ้นไปเป็น 26 หรือ 28 ครั้งต่อนาที (คือเพิ่มร้อยละ
30-40) ก็ควรจะหยุดได้ ตัวเลขที่แสดงนี้เป็นเพียงตัวอย่างให้เข้าใจเท่านั้น
แต่ละคนไม่เหมือนกัน ข้อสำคัญที่สุดคือความรู้สึกว่า
"เหนื่อยค่อนข้างมากแล้ว" โดยทำนองเดียวกับในข้อที่แล้ว หากออกกำลังซ้ำไปๆ
อาการเหนื่อยจะเกิดช้าเข้าและจะสามารถออกกำลังได้นานหรือมากขึ้นกว่าเดิม
เป็นผลของการปรับตัวและการเพิ่มสมรรถภาพของร่างกาย
3. อัตราชีพจร
ผู้ที่สนใจการออกกำลังอย่างจริงจังควรนับชีพจรของตนเอง
อาจนับที่ข้อมือหรือที่คอก็ได้ วิธีแรกใช้นิ้วชี้ นิ้วกลาง
นิ้วนางกดปลายลงไปในร่องข้างเอ็นข้อมือทางด้านโคนนิ้วหัวแม่มือ
(ของอีกมือหนึ่ง) ขยับจนรู้สึกการเต้นของหลอดเลือดเป็นจังหวะ
ถือนาฬิกาที่มีเข็มวินาทีไว้ในมือที่ถูกคลำ (หรือสวมไว้ในมือที่ใช้คลำ)
นับการเต้นของชีพจรตามไปขณะที่ตาดูนาฬิกา นับชั่ว 10 วินาทีแล้วคูณด้วย 6
เป็นอัตราใน 1 นาทีก็ได้ (วิธีนี้ไม่แม่นทีเดียว แต่ดีพอสำหรับการกีฬา)
วิธีนับชีพจรที่คอ เหมาะสำหรับผู้ไม่ชำนาญเพราะหาหลอดเลือดได้ง่าย
ใช้ปลายนิ้วชี้และนิ้วกลางค่อยๆ
กดลงไปที่ข้างลูกกระเดือกจนรู้สึกการเต้นของหลอดเลือด
(อย่ากดหนักเกินจำเป็น) นับแบบเดียวกับที่ข้อมือ
4. ผลตามหลัง
ผู้ที่ไม่เคยออกกำลังมาก่อน หลังจากออกกำลังครั้งแรก
อาจมีอาการปวดข้อดึงกล้ามเนื้อหรือปวดกล้ามเนื้อด้วยในวันเดียวกันนั้นหรือ
วันรุ่งขึ้น และอาจเป็นอยู่ต่อไปอีกหนึ่งหรือสองวันเช่นนี้เป็นเรื่องธรรมดา
แต่ถ้าอาการยังอยู่เกินสองวันควรสงสัยว่าการออกกำลังที่ได้ทำนั้นอาจจะมาก
เกินไปครั้งต่อไปควรทำให้น้อยลง เครื่องออกกำลังกาย
การออกกำลังน้อยไป
การออกกำลังน้อยไป
หมายความว่าออกกำลังแล้วไม่ได้ผลที่ต้องการ เช่น ร่างกายไม่แข็งแรง
หรือไม่รู้สึกกระปรี้กระเปร่าขึ้น การออกกำลังน้อยไปไม่ให้ผลร้าย
เหมือนกับการออกกำลังมากไป เพียงแต่ทำให้ผิดหวังและเสียเวลา
ทั้งนี้เป็นเพราะเมื่อออกกำลังน้อย
ปฏิกิริยาของร่างกายก็มีน้อยหรือเบาหรืออ่อนไม่เพียงพอที่จะทำให้เกิดการ
ปรับตัว หากได้ออกกำลังไปแล้วหลายวัน
ไม่รู้สึกหรือสังเกตไม่ได้ว่ามีการเปลี่ยนแปลงไปในเชิงร่างกายดีขึ้นหรือ
แข็งแรงขึ้น ควรสงสัยว่าออกกำลังไม่พอ
ควรลองเพิ่มความหนักหรือความบ่อยของการออกกำลังขึ้น
จนสังเกตได้ว่ามีผลดังที่ต้องการจากที่ได้บรรยายมานี้คงจะเข้าใจได้แล้วว่า
ผลดีของการออกกำลังนั้น
เกิดจากการปรับตัวของร่างกายที่อวัยวะส่วนที่เกี่ยวข้อง เช่น กล้ามเนื้อ
หัวใจ และต่อมน้ำเลี้ยงภายใน เป็นต้น การปรับตัวบ่อยๆ
ทำให้การเปลี่ยนแปลงนั้นๆ กลายเป็นการพัฒนาส่วนนั้นๆ
ให้เพิ่มขนาดหรือความสามารถขึ้น มีกำลังสำรองมากขึ้น ร่างกายแข็งแรงขึ้น
ในทางตรงกันข้าม เมื่อออกกำลังมากเกินไป
ผลร้ายเพียงส่วนน้อยอาจเกิดจากการปรับตัวจนเกินขีด
ส่วนใหญ่เกิดจากความบุบสลายหรืออันตรายต่ออวัยวะ เช่น กล้ามเนื้อ เอ็น
พังผืดข้อกระดูก และเยื่อหุ้มข้อ เป็นต้น
การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เป็นสาเหตุของอาการต่างๆ
ที่กล่าวแล้วซึ่งมักไม่รุนแรงมาก
แต่การปรับตัวจนเกินความสามารถหรือเกินกำลังสำรอง
มักเป็นผลของการออกกำลังเกินสมควรอย่างมาก
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเมื่ออวัยวะที่เกี่ยวข้องมีสภาพไม่ค่อยปกติอยู่ก่อน
แล้วอวัยวะที่มีความสำคัญเป็นพิเศษในเรื่องนี้คือหัวใจ
อ้างอิง : นายแพทย์อวย เกตุสิงห์
